Op 17 maart werd de Eerste Grote Schelpenteldag georganiseerd door het Vliz, Eos , Natuurpunt en Kusterfgoed. Dit is een vorm van burgerwetenschap waarbij men veranderingen op lange termijn wil volgen. Zo probeert men uit te zoeken of er  schelpdieren uitsterven, hoe de exoten zich aanpassen en wat bijvoorbeeld het  effect is van de vervuiling of  de opwarming van het zeewater...
 
Was het toeval dat de schelpenteldag plaatsgreep in de week dat de laatste mannelijke witte neushoorn stierf en dat een grote studie vaststelde dat overal in de wereld het aantal planten- en diersoorten is achteruitgegaan.
 
Hieronder neem ik het persbericht van de organisatoren over met de resultaten.
 
Met een striemende oostenwind en gevoelstemperaturen van -10 tot -15°C was 17 maart 2018 de koudste in zijn soort sinds het begin van de meteorologische waarnemingen in ons land. Toch lieten zo’n 400 burgers (van de 1200 vooraf geregistreerden) van over gans Vlaanderen zich niet afschrikken om naar zee af te zakken voor wat een memorabele dag zou worden.
 
Verspreid over tien telposten ‒ één per kustgemeente ‒ raapten de tellers in totaal 30.200 schelpen. Van de meer dan honderd soorten ooit aan onze kust aangetroffen, konden 58 soorten worden getraceerd.
 
De talrijkste schelp was de Kokkel (7024 ex.). Deze hartvormige geribbelde soort komt aan onze kust vooral als fossiel (grijs-blauw of oranje-bruin gekleurd) voor. Deze schelpen getuigen van het waddenachtige landschap dat onze kust kende in de voorbije honderdduizenden jaren.
 
Op twee eindigde het Nonnetje (6472 ex.), een soort van fijnzandige zeebodems, bij het publiek ook wel bekend als ‘portemonneetje’. Die naam heeft dit gele, roze, grijze of witte schelpje te danken aan het veelvuldig voorkomen onder de vorm van doubletjes. De sterke slotband houdt immers beide schelphelften nog lang samen na het overlijden van het schelpdier.
 
De derde plek is weggelegd voor de Halfgeknotte strandschelp (5785 ex.), een schelpdier dat al heel lang voorkomt aan onze kust en veelal als fossiel materiaal op het strand wordt aangetroffen.
 
De Mossel (2920 ex.) eindigde op nummer vier.
 
De top-5 wordt afgesloten door de Amerikaanse zwaardschede (2529 ex.), een exotische soort die pas in de jaren 1980 in het ballastwater van schepen zijn intrede deed in de Noordzee en er sindsdien massaal voorkomt in de zeebodem van ondiepe kustwateren. Na winterstormen belanden grote aantallen lege schelpen van deze ‘messen’ op het strand.
 
Naast de Amerikaanse zwaardschede konden nog drie andere exotische soorten in grotere aantallen worden vastgesteld: de Amerikaanse boormossel, de Japanse oester en het Muiltje. Samen waren de vier genoemde exoten goed voor bijna 4000 schelpen of 13% van alle geraapte exemplaren.
 
Van de Purperslak vonden de tellers vijf exemplaren. Deze zeeslak verdween in 1981 van het toneel ten gevolge de vervuiling met het metaal tributyltin (TBT), een product dat gedurende tientallen jaren in scheepsaangroeiwerende werven werd verwerkt. Nadat de Internationale Maritieme Organisatie het product had gebannen, verschenen de eerste exemplaren aan onze kust opnieuw in 2012.
 
Interessant is ook dat een aantal schelpen duidelijk talrijker waren aan de West- dan aan de Oostkust. Dat geldt voor de Amerikaanse zwaardschede, de Stevige strandschelp, de Tapijtschelp en de Rechtsgestreepte platschelp. De andere bodemgesteldheid in het ondiepe kustwater is hiervan de oorzaak.
 
De volledige top-20:
 
    Kokkel - 7024 exemplaren
    Nonnetje - 6472 exemplaren
    Halfgeknotte strandschelp - 5785 exemplaren
    Mossel - 2920 exemplaren
    Amerikaanse zwaardschede - 2529 exemplaren
    Zaagje - 1129 exemplaren
    Amerikaanse boormossel - 1126 exemplaren
    Stevige strandschelp - 671 exemplaren
    Witte boormossel - 401 exemplaren
    Grote strandschelp - 332 exemplaren
    Ovale strandschelp - 329 exemplaren
    Tapijtschelp - 263 exemplaren
    Japanse oester - 216 exemplaren
    Gevlochten fuikhoren - 163 exemplaren
    Witte dunschaal - 141 exemplaren
    Muiltje - 96 exemplaren
    Rechtsgestreepte platschelp - 85 exemplaren
    Melkwitte arkschelp - 83 exemplaren
    Grote tepelhoren - 68 exemplaren
    Gewone schaalhoren - 44 exemplaren
Schelpen zijn de harde resten van schelp- of weekdieren. Veel schelpdieren hebben larven die  enkele weken in het plankton doorbrengen. De larven worden meegevoerd met de stromingen en kunnen zich op die manier ver van hun geboorteplaats verwijderen.
Jonge larven die men veligers (velum=zeil) noemt hebben een soort lob bezet met vele trillende trilharen waarmee ze uitstekend kunnen zwemmen en waarmee ze voedsel en zuurstof vergaren. Ze metamorfoseren tot wat men een post-larve noemt. Deze hebben geen trilhaarkrans meer en gelijken al op volwassenen. Ook sommige van deze larven kunnen gebrekkig zwemmen of drijven zodat ik er af en toe opvis met mijn planktonnet.
 
Tweekleppige schelpdieren zoals mosselen, kokkels en messen zuigen water op om er voedsel en zuurstof uit te filteren. De waterstroom wordt opgewekt door duizenden tilharen, die hier helpen bij de voeding. De waterstroom is bij de ene soort al ingewikkelder dan bij de andere. Mosselen kunnen zo tientallen liters per dag filteren.
 
De tweekleppigen scheiden voedsel van zuurstof met behulp van hun mondlappen, hun maag en kieuwen bezet met verschillende soorten trilharen. Zuurstof opnemen uit het water kost veel energie want water is zwaar en het bevat veel minder zuurstof dan lucht.
Voedseldeeltjes worden gesorteerd volgens grootte, vorm, voedingswaarde, chemische samenstelling enz. Hoe ze het precies doen is echter nog steeds een mysterie.
 
Veligers, post-larven en volwassen tweekleppige schelpdieren zijn planktoneters. Ze consumeren vlo- en roeipootkreeftjes, nauplius- en cyprislarven van zeepokken, eitjes allerhande, hydromedusen, foraminifera, diatomeeën, resten van planten en dieren enzovoort en ...microplastics.
 
Daar de schelpen van post-larven doorschijnend zijn worden ze dikwijls bestudeerd door onderzoekers om meer te weten te komen over hun eetgedrag. Op de middelste foto van de post-larve ziet men links de voet, in het midden de kieuwen met trilharen en rechts de in- en uitstroombuis. Tot welke soort veliger en post-larve behoren kan ik niet zeggen: dat is specialistenwerk.
 
 
 
 
24:03:18_strand oostende
24:03:18_strand oostende_zeevissers Kurt en Isabelle
24:03:18_strand oostende_zeevissers Isabelle en Kurt
24:03:18_plankton oostende_diatomee Ditylum brightwellii bloei_100x
24_03_18_plankton oostende_Ditylum brightwellii_400x
24:03:18_plankton oostende_Schuimalg en diatomee Ditylum b_100x
17:03:18_Liva_Sienna_Ine_Hazel
17:03:18_Oostende oosteroever_schelpen rapen
17:03:18_Alex_Lucas_Emilia_Helena_Kristien
17:03:18_Johan en bioloog Pascal Hablützel
17:03:18_eerste grote schelpenteldag
17:03:18_Katia_en Geertrui
04:10:16_plankton oostende_tweekleppige veliger_600x
04:10:16_plankton oostende_tweekleppige post-larve_100x
04:10:16_plankton oostende_post-larve_200x
24:03:18_plankton oostende_Zeevonk Noctiluca_100x
24:03:18_Zeevonk Noctiluca die zich deelt_100X
24:03:18_plankton oostende_Zeevonk Noctiluca en Ditylum b._200x
Wanneer ik op plankton ga vissen loop ik zeevissers Isabelle en Kurt tegen het lijf. Ze komen testen om te zien of er een dag later iets zal te vangen zijn. Dan vindt een grote wedstrijd zeehengelen plaats met selecties voor deelname aan het wereldkampioenschap in 2018. Ze verklappen me enkele van hun publieke en minder publieke geheimen zoals van een parel boven de haak, het juiste aas en de kleur van de lijn. Ze vertellen me welke kant van het strandhoofd beter is bij vloed en wanneer je de lijn ver of minder ver moet werpen...Zeehengelen is kunst met truken uit de oude en de nieuwe doos.
 
Als ik ze ontmoet hebben ze al één bot gevangen in één uur tijd. Volgens hen zijn de vangsten dit voorjaar zeer slecht geweest, wellicht omdat het zeewater zo koud is voor de tijd van het jaar. "Wie zal het zeggen?"  Nu zitten we in een overgangsperiode tussen wintervis en zomervis. Bovendien is het water niet helder zoals te zien is op de foto van het strandwater en het plankton en dat is niet goed om vis te vangen.  
 
Lijden lijnvissers pijn als een haak in hun vinger steekt, vraag ik me soms af, wanneer ik ze gadesla terwijl ze het aas aanbrengen.
Waar blijft de lente? Doordat het opnieuw kouder is geworden zijn veel zangvogels gestopt met zingen.
 
Rond dezelfde tijd verleden jaar was het strandwater 9 graden warm, nu slechts 4 graden. Ten opzichte van de vorige vangst  zijn zowel het fyto- als het zoöplankton in aantal en in soorten sterk toegenomen.  De diatomee Ditylum brightwellii maakt zelfs een bloei door. Onder andere de lichtgevende zeevonken profiteren daarvan. In zee is de lente dus wel goed op gang getrokken niettegenstaande het koude strandwater.
 
Veel ééncelligen zoals diatomeeën en zeevonken vermenigvuldigen zich door deling.
Diatomeeën worden altijd iets kleiner als ze zich delen. Daarom kan men er aantreffen van verschillende grootte. Als ze zich delen verandert de vorm ook enigszins. Bij Zeevonken is dat niet geval daar ze niet omheven zijn door een glazen huisje.
 
Op 27 maart 2017 merkte ik evenzeer een algenbloei op. Maar toen was daar een andere diatomee voor verantwoordelijk namelijk Rhizosolenia imbricata.
 
Ik neem ook de eerste schuimalgen (Phaeocystis) van het jaar waar. Deze ééncellige wieren vormen slijmerige bolvormige kolonies die enkele millimeter groot kunnen worden. Als ze massaal voorkomen en afsterven laten ze grote schuimpakketten achter op het strand en dit zagen we vorige lente nog gebeuren. Elk groen puntje op de foto is zo'n ééncellige.
 
Klik op de foto's om een grotere versie te zien. Bij 100x vergroting is het beeld 1,4 mm. breed, bij 200x vergroting 0,7 mm. breed, bij 400x 0,35 mm. en bij 600x 0,25 mm.
 
 FYTOPLANKTON
 DePa
  
 
  DIATOMEEËN / KIEZELWIEREN
31
01
17
06
02
17
18
02
17
01
03
17
15
03
17
27
03
17
08
04
17
20
04
17
05
05
17
20
05
17
29
05
17
14
06
17
27
06
17
10
07
17
20
07
17
02
08
17
16
08
17
16
08
17
29
08
17
17
09
17
09
10
17
26
10
17
151117
03
12
17
21
12
17
13
01
18
30
01
18
17
02
18
06
03
18
24
03
18
Actinoptychus senarius
1
1
2
2
1
1
1
2
2
2
2
1
2
1
1
1
1
Actinoptychus splendens
2
2
2
2
 2
1
1
1
2
2
2
3
2
2
2
2
2
2
3
3
3
3
2
3
1
2
2
2
1
Asterionellopsis glacialis
1
2
2
2
2
2
1
1
2
2
Aulacodiscus(cf) argus
2
2
2
2
2
1
1
1
1
1
2
2
1
2
2
1
1
2
1
1
2
2
2
2
3
2
2
2
Bacillaria paxillifer
2
2
3
3
2
  
1
2
3
2
3
2
3
Bacteriastrum hyalinum
1
1
1
1
2
2
3
2
2
2
2
2
Bellerochea malleus
1
1
1
 1
1
1
2
1
3
3
3
2
2
2
1
1
1
1
1
Biddulphia(cf) biddulphiana
1
Biddulphia alternans
1
Brockmanniella(cf) brockmannii
1
1
Campylodiscus(cf) echeneis
1
Cerataulina(cf)  pelagica
2
2
2
2
2
3
2
3
3
2
Chaetoceros armatus
0
0
0
0
0
1
0
2
1
0
0
0
0
1
0
0
1
0
1
1
0
0
0
0
2
1
0
1
0
0
Chaetoceros curvisetus
1
2
2
1
2
3
2
2
2
2
Chaetoceros(cf) decipiens
1
Chaetoceros(cf) densus
1
2
2
2
1
2
Chaetoceros diadema
2
Chaetoceros didymus
2
2
1
Chaetoceros eibenii
1
2
2
3
2
2
1
2
1
2
Chaetoceros socialis
1
1
2
3
3
2
1
Chaetoceros(cf) lauderi
1
1
Coscinodiscus(cf) concinnus
2
Coscinodiscus granii
1
2
1
3
1
1
Coscinodiscus(cf) pavillardii
2
Coscinodiscus(cf) wailessii
Cymatosira(cf) belgica
1
1
Cylindrotheca(cf) closterium
1
1
1
Ditylum brightwellii
1
1
2
3
3
3
1
1
1
2
1
2
4
Eucampia zodiacus
1
1
1
1
2
2
1
2
2
1
Guinardia delicatula
1
2
3
3
3
2
2
1
2
3
2
3
3
1
1
Guinardia striata
1
1
1
1
2
2
2
1
2
1
Guinardia flaccida
2
2
3
2
2
2
1
1
Helicotheca tamesis
1
2
3
2
3
2
1
2
2
3
3
Isthmia species
1
Lauderia annulata
1
2
3
2
3
2
2
1
1
2
3
Leptocylindrus(cf) danicus
3
Lithodesmium undulatum
1
1
1
2
1
1
1
1
2
1
1
1
2
1
1
1
1
1
1
1
Melosira(cf) moniliformis
1
1
Meuniera membranacea
1
1
Neocalyptrella robusta
1
1
1
2
2
Odontella (cf) aurita
1
1
  
 
Odontella aurita var. minima
1
1
1
3
2
2
1
1
Odontella regia/ mobiliensis
3
1
2
2
3
3
3
2
2
2
2
2
2
2
1
2
2
2
2
2
2
2
2
2
1
1
1
2
2
1
Odontella rhombus
1
2
2
1
2
1
1
2
2
1
1
1
1
1
1
2
2
2
2
2
2
2
2
Odontella sinensis
3
2
3
2
1
3
3
3
3
3
3
2
2
3
3
4
3
4
3
3
3
3
3
2
2
3
2
3
3
2
Paralia sulcata
1
2
1
2
2
2
1
1
1
1
1
1
1
2
2
2
2
2
2
Plagiogrammopsis vanheurckii
1
1
Pleurosigma/ Gyrosigma
1
1
1
1
1
1
1
1
1
Pseudo-nitzschia
1
3
4
0
2
4
3
3
3
1
2
2
1
3
Rhaphoneis amphiceros
3
2
3
2
2
3
2
2
3
2
1
2
1
1
1
1
2
2
2
2
2
2
2
1
2
2
1
Rhizosolenia(cf) hebetata
1
1
2
2
3
Rhizosolenia setigera
1
2
2
2
3
2
3
2
3
1
1
1
1
2
1
2
2
2
1
Rhizosolenia (cf) imbricata
 
1
1
2
4
4
2
0
3
3
2
3
2
2
1
3
1
3
2
2
1
1
1
1
2
Skeletonema(cf)
1
2
1
Stephanopyxis(cf) turris
2
1
1
Thalassionema(cf)  nitzschioides
1
1
2
1
1
1
1
1
2
Thalassiosira (cf) nordenskioeldii
2
Thalassiosira(cf) rotula
1
2
1
2
2
1
1
1
1
1
2
Triceratium favus
1
2
2
2
1
2
1
1
1
1
1
2
1
1
2
  
1
2
2
2
2
2
2
1
2
2
2
1
 
  DINOFLAGELLATEN/ DINO'S
31
01
17
06
02
17
18
02
17
01
03
17
15
03
17
27
03
17
080417
20
04
17
05
05
17
20
05
17
29
05
17
14
06
17
27
06
17
10
07
17
20
0717
02
08
17
16
08
17
16
08
17
29
08
17
17
09
17
09
10
17
26
10
17
15
11
17
03
12
17
21
12
17
13
01
18
30
01
18
17
02
18
06
03
18
24
03
18
Ceratium fusus
1
1
Ceratium species
1
Zeevonk / Noctiluca scintillans
1
1
2
2
2
3
4
4
3
3
3
1
2
1
1
1
1
0
1
1
1
1
1
1
0
2
2
  
  HAPTOPHYTA
Phaeocystis
0
0
0
1
2
3
4
4
4
0
0
0
1
0
2
1
1
1
1
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
1
  
  SILICOFLAGELLATEN
Dictyocha
 
1
 
1
(cf)= confer, conferentie d.w.z. men
  is niet zeker, er moet over
  gediscussieerd worden.
  
  1= enkele/ rare
  2= regelmatig/ present
  3= algemeen/ common
  4= massaal/ abundant
 ZOÖPLANKTON
  
 GROEPEN / TAXA
 SOORT / SPECIES
09
10
17
26
10
17
15
11
17
03
12
17
21
12
17
13
01
18
30
01
18
17
02
18
06
03
18
24
03
18
 TRILHAARDIERTJES
Tintinnids / Tintinnida
Onbekend / Unknown
2X
Zuiginfusorieën / Suctoria
  1X
Klokdiertjes / Peritrichia
Vorticella
GAATJESDRAGERS / FORAMINIFERA
Varia Onbekend / Unknown
<10
>10
>10
>10
>10
<10
<10
>10
>10
>10
SPONZEN / PORIFERA
Spicules
X
X
X
X
  X
  X
  X
X
NETELDIEREN / CNIDARIA
Bloemdieren / Anthozoa
Onbekend / Unknown: Planula larve
2X
Viltkokeranemoon / Cerianthus (cf) lloydii:
Antipathula larvae
1X
Schijfkwallen / Scyphozoa
Hydroïdpoliepen / Hydrozoa
Rathkea octopunctata: kwal / medusae
  1X
1X
Bache's knotsklokje / Nemopsis bachei
Eucheilota maculata: kwal / medusae
Eutonina indicans: kwal / medusae
Margelopsis haeckelii: kwal / medusae
 
Margelopsis haeckelii: pelagische poliep
1X
  2X
1X
5X
4X
Zeedraad / Obelia: kwal / medusae
Ectopleura dumortieri: kwal / medusae
1X
1X
Ribkwallen / Ctenophora
Zeedruif / Pleurobrachia pileus
3X
1X
Meloenkwal / Beroe gracilis
2X
PLATWORMEN / PLATHYHELMINTHES
Onbekend / Unknown
1X
1X
5X
1X
1X
2X
Kuhnia(cf) scombri: ei / egg
1X
1X
1X
SNOERWORMEN / NEMERTEA
RONDWORMEN / ANNELIDA
Polydora: larve
4X
8X
7X
21X
Sabellaria (cf) larve
12X
7X
Schelpkokerworm/Lanice conchil.: larve
1X
1X
1X
7X
Magelona larve / larvae
Malacoceros(cf) ei / egg
 
Myrianida
Onbekend/ Unknown
SCHELPDIEREN / MOLLUSCA
Slakken / Gastropoda
Onbekend / Unknown: Veliger larve
4X
2X
1X
  1X
2X
Onbekend / Unknown: Post-larvae
2-Kleppigen / Bivalvia
Onbekend / Unknown: Veliger larve
1X
2X
Onbekend / Unknown: Post-larvae
14X
1X
KREEFTACHTIGEN / CRUSTACEA
Spinachtigen / Arachnida
Mijt / Mite
1X
2X
Kieuwpootkreeftjes / Branchiopoda
Roeipootkreeftjes / Copepoda
Varia Onbekend / Unknown
 *
**
 **
**
**
 **
*
 *
 **
 *
Rankpotigen / Cirripedia
Zeepok / Balanidae: Naupliuslarve
*
  *
 *
 *
 *
*
 *
 *
 *
 *
Zeepok / Balanidae: Cyprislarve
3x
6X
7X
9X
25X
Tienpotigen / Decapoda
Krab / Crab: Megalope-larve
1X
Krab / Crab: Zoea-larve
Helmkrab/Corystes (cf) cassivelaunus:zoea
1X
Kommadiertjes / Cumacea
1X
Mosselkreeftjes / Ostracoda
Krill / Euphausiacea
Vlokreeften / Amphipoda
Gammaridae
2X
2X
3X
1X
2X
1X
Spookkreeftje / Caprellidae
Pissebedden / Isopoda
Aasgarnalen / Mysida
Onbekend / Unknown
2X
RADERDIERTJES / ROTIFERA
HOEFIJZERWORMEN / PHORONIDA
Actinotrocha-larve
MOSDIERTJES / BRYOZOA
Cyphonaut
7X
57X
17X
>99
>99
>99
>50
>99
>99
12X
PIJLWORMEN / CHAETOGNATA
3X
1X
1X
STEKELHUIDIGEN / ECHINODERMATA
Onbekend / Unknown: Pluteus larve
3X
Zeesterren / Asteroida
Gewone(cf) zeester / Asterias(cf) rubens:
Gastrula larve
Gewone(cf) zeester / Asterias rubens:
bipinnaria larve / larvae
4X
Gewone(cf) zeester / Asterias(cf) rubens:
brachiolaria larve / larvae
Slangsterren / Ophiuroida
Brokkelster(cf) / Ophiotrix(cf) fragilis
3X
Zeeëgels / Echinoida
Zeekomkommers / Holothuroida
MANTELDIEREN / TUNICATA
Zakpijpen / Ascidiacea
Salpen / Thaliacea
Mantelvisjes / Apendicularia
Oikopleura
2X
1X
1X
LANCETVISJES / ACRANIA
 
VISSEN / PISCES
Onbekend / Unknown: ei / egg
Copepoden: *  = enkele/ some
                     ** = medium
                    *** = veel / many
Tellingen < en > zijn schattingen.
Countings < and > are rudimentary.
 
Soort onbekend: veel planktonsoorten
zijn zeer moeilijk van elkaar te onder-
scheiden en zijn specialistenwerk.
                                    Vangst: 24/03/18    Uur: 11:30
 
Plaats:  Oostende-Mariakerke               Wind: ZO.                 Beaufort: 2         Golven: 20 cm
 
LW : 12:27          t° strandwater: 4°        t° lucht: 8°                 halfbewolkt        UV 3
Tekst en foto's; visscher Dan
24:03:18_strand oostende_strandwater en plankton
 Plankton in the surf